1. Từ những con hẻm
Khi thực hiện hành trình lang thang ra phố và chụp ảnh Sài Gòn, tôi đã có những suy tính riêng. Tuy vậy, thực tế mang lại những kết quả khác. Sài Gòn cũng là như thế, mỗi khi bước chân ra đường, bạn sẽ không thể biết được thành phố 8 triệu dân này sẽ dẫn mình đến với điều gì.
Muốn biết Sài Gòn vừa bình dị mà vừa đặc biệt thế nào, trước tiên hãy tìm vào các ngõ hẻm. Thế giới trong các con hẻm Sài Gòn là một thế giới vừa gợi một nét thân mật, gần gũi, vừa chân thật mà xen lẫn thô ráp. Một con hẻm có thể nhỏ hẹp ở lối vào, càng đi sâu vào trong thì giống như một sự bung nở, nhiều không gian rộng hơn, nhà cửa đặc trưng hơn, ánh sáng từ hàng quán, nét sinh hoạt con người. Một “văn hóa hẻm” đang diễn ra vô cùng đặc sắc, song song với văn hóa ồn ào gấp gáp từ đô thị bên ngoài.
Nhà nào cũng treo hoặc trồng nhiều cây xanh, từ đầu hẻm cho tới cuối hẻm. Vừa đi vừa ngước nhìn lên một chút, sẽ bắt gặp đám quần áo đung đưa trên dây phơi từ một cái hiên ban công, hoặc nhìn thấy khung cửa sổ giản dị xinh đẹp của một căn nhà xa lạ. Một tiệm cà phê, một quán cơm tấm, một chiếc ghế ghỗ đặt trước nhà, những bậc cầu thang lộ thiên, những vách tường vừa cũ vừa bẩn.. đều đem lại cảm giác của thời gian. Người ta sống trong hẻm cùng với hôm qua và hôm nay, cùng những chuỗi bình dị, cùng cái tốt lẫn cái xấu.
Một điểm đặc biệt nữa, một con hẻm có thể dẫn đến vô số những con hẻm khác, nếu bạn thả bộ la cà thì đừng quan tâm mình sẽ đi đến đâu, cứ thế đi vào con hẻm này rồi lách vào ngõ ngách kia, mỗi một chi tiết đang diễn ra chung quanh đều là một điều hay ho để ngắm nhìn.
Tản bộ, bạn có thời gian để im lặng, sự im lặng mặc nhiên trong ồn ào huyên náo. Bạn có thể ngước lên trông thấy một ô cửa đóng kín quanh năm, tự hỏi về những riêng tư đằng sau nó. Bạn quan sát, bạn mê mẩn, bạn không có gì vội vã khi bước chân vào một con hẻm, bạn có thể dừng lại. Mà cuộc đời này, có gì quý hơn sự dừng lại đâu?
2. Bến Bình Đông
Sau thế giới của những con hẻm, tôi muốn kể thêm một câu chuyện về Bến Bình Đông, nơi có một Sài Gòn rất khác. Lần đầu tiên đến đây tôi vẫn chưa biết ở đó thì Sài Gòn khác ra sao, nhưng những điều bạn kể trên đường cứ khiến tôi mong chờ. Những lần sau này, khi hướng về phía ngoại thành để ra Bến Bình Đông, đi qua mấy cây cầu mà tôi không nhớ hết tên, chỉ nhớ về cảm giác thênh thang vô ưu mỗi khi xe chạy đến giữa cầu, mặt trời màu rám cam hiện ra to rõ trước mắt, ngày tắt nắng chậm. Khi những đoạn tắt đường đã lùi lại sau lưng, thành phố nhộn nhịp dần nằm lại phía sau, thì Bến Bình Đông hiện ra gần như là tất cả những gì còn lại của Sài Gòn Gia Định.
Không có một tòa nhà bóng loáng nào hiện diện, không cửa hàng tiện lợi, chỉ có những hàng cây thinh lặng lâu năm, mấy tầng lá đứng yên không ồn ào, những bờ tường cũ kỹ, những căn nhà nhỏ thấp, và con người bình thản bắc ghế ngồi chuyện trò trước nhà, họ không sợ sự gấp gáp, vì họ có nhiều thời gian sống, chắc vậy. Tôi cứ ngẩn ngơ nhìn mãi những tầng lá cây thưa thớt trên cao, chúng đứng bất động vì trời im gió, nhưng có thể nghe được chúng đang cố kể chuyện. Bến Bình Đông đẹp, không phải vì có bất kỳ điều gì đẹp, nó đẹp vì sự dễ chịu, vì nét rêu phong và hao mòn. Tôi thường leo lên một cây cầu đi bộ đã cũ đến rỉ sắt, bắc ngang sông, đứng đó, đưa mắt nhìn ra một sự thanh bình mênh mông nhất. Dọc theo bờ sông, người ta đậu những chiếc thuyền để buôn bán các loại cây trái, và để trú ẩn mưa nắng.
Nếu chỉ có trong tay quỹ thời gian hạn hẹp mà muốn tìm một chút cảm giác tĩnh lặng, Bến Bình Đông chính là câu trả lời. Tôi mến từ lần đầu tiên cho đến những lần sau này cũng vì lẽ đó, và tham lam mong sao cái bánh xe phát triển hừng hực phía bên kia thành phố đừng chạm đến chốn này.
Bài: Phương Yến